Theo Đức Phật dạy, nguyên nhân chính gây nỗi khổ là do tham lam. Vì thế, Ngài đã chỉ dạy phương pháp đối trị là sống theo hạnh thiểu dục tri túc.
Tuy nhiên, ngày nay hạnh sống này dường như mâu thuẫn với xã hội hiện đại. Điều này có phải do cách sống thiểu dục tri túc không phù hợp, hoặc do chúng ta chưa hiểu đúng tinh thần của hạnh này như Phật đã dạy?
Ở góc độ nào đó, sự phát triển về vật chất ngày nay khuyến khích con người nỗ lực, cố gắng để đạt được nhiều thành tựu hơn. Tuy nhiên, điều quan trọng là chúng ta biết điều chỉnh và kiểm soát được nhu cầu của bản thân, tránh rơi vào cạm bẫy của tham lam. Thực hành thiểu dục tri túc không có nghĩa là kìm hãm sự phát triển cá nhân mà là biết hạn chế được ham muốn để có được cuộc sống an lạc và hạnh phúc thực sự.
Đức Phật luôn nhắc nhở chúng ta nên biết điều phối các nhu cầu của bản thân một cách khôn ngoan, tránh tham lam vô độ vì chỉ mang đến đau khổ và gây hại cho chính mình lẫn người khác. Vì vậy, cách hiểu hạnh thiểu dục tri túc của Đức Phật vẫn luôn phù hợp với mọi thời đại, nhưng chúng ta cần hiểu đúng tinh thần của hạnh đó.
Thiểu dục tri túc là gì?
Thiểu dục tri túc có nghĩa là hạn chế tham vọng và biết đủ. Trong xã hội hiện đại, con người luôn cố gắng để đạt được thành công và đáp ứng nhu cầu vật chất, nhưng việc biết đủ lại có vẻ như kìm hãm sự tiến bộ của họ. Điều này không phù hợp với triết lý Phật giáo.
Lợi ích của thiểu dục tri túc
Làm theo lời Phật dạy thiểu dục tri túc là sống giản dị, biết đủ thì chúng ta có cuộc sống bình an, hạnh phúc. Khi giảm bớt ham muốn, chúng ta loại bỏ được những điều xấu, xây dựng mối quan hệ tốt đẹp hơn trong gia đình và xã hội.
Những người biết đủ sống giản dị thường có tâm hồn trong sáng, biết chia sẻ, làm điều ý nghĩa cho người khác. Họ tôn trọng mọi người, giữ gìn môi trường sống và không gây tổn hại đến bất kỳ ai. Khi đoạn trừ ham muốn và sân hận, chúng ta sống với tinh thần bác ái, mang lại hòa bình cho chính mình và thế giới xung quanh.
Kiểm soát cuộc đời bằng việc thiểu dục và tri túc
Từ nhận định trên, ta thấy rằng thiểu dục và tri túc là một cách tâm lý sống giúp con người có một cuộc sống đơn giản và tránh xa những tham vọng, ganh đua, đố kỵ, tranh chấp và khổ đau trong cuộc sống hàng ngày.
Tuy nhiên, lối sống này không giới hạn nhu cầu của con người và không làm chậm tiến bộ của xã hội. Nếu khát vọng của một người là chính đáng, và ước muốn đó phù hợp với khả năng của họ, thì Phật giáo luôn khích lệ và tôn trọng.
Áp dụng sự giới hạn tham vọng và biết đủ vào cuộc sống
Sống thiểu dục tri túc là biết kiềm chế ham muốn, không để nó lớn mạnh khi tiếp xúc với thế giới bên ngoài. Chúng ta nên hài lòng với những gì mình có:
- Về tài sản, hãy biết đủ với những gì mình đang có. Tài sản giúp cuộc sống thoải mái hơn, nhưng không giải quyết được những khó khăn tinh thần. Quan trọng là chúng ta sử dụng tài sản một cách hợp lý.
- Về ngoại hình, hãy biết đủ với hình hài mình được ban tặng. Nhan sắc sẽ tàn phai theo thời gian nên chúng ta không nên quá quan tâm đến ngoại hình. Giá trị con người nằm ở tâm hồn.
- Về danh vọng, hãy an nhiên với địa vị hiện tại của mình. Mỗi người đều có một công việc trên đời và không nghề nghiệp nào là xấu. Quan trọng là chúng ta làm việc đó với tâm thái đúng đắn.
- Về ăn uống, hãy ăn đủ dinh dưỡng để nuôi dưỡng cơ thể, tránh ăn quá mức để giữ gìn sức khỏe.
- Về ngủ nghỉ, hãy biết đủ với lượng giấc ngủ cần thiết, tránh ngủ quá nhiều làm mất đi thời gian hữu ích cho cuộc sống.
Khi thực tập được thiểu dục tri túc, chúng ta sẽ biết điều chỉnh được ham muốn và trở nên bình an trong mọi hoàn cảnh.
Nắm bắt số phận thông qua sự tiết chế lòng tham và sự hiểu biết sâu sắc
- Tránh dua nịnh, kiêu mạn:
Người thực hành thiểu dục tri túc biết hạnh phúc với những gì mình có. Họ phấn đấu trong khả năng của bản thân, không dua nịnh để lợi dụng người khác. Kiêu mạn là chướng ngại lớn, làm ta nghĩ mình đã biết hết. Chúng ta hãy noi gương Phật, Ngài luôn khiêm tốn, không bao giờ kiêu ngạo.
- Không để dục vọng trói tâm:
Phần nhiều chúng ta đau khổ là do mong ước quá nhiều. Chúng ta cần nỗ lực nhưng có sáng suốt, biết giới hạn. Muốn điều khiển cuộc đời, trước tiên phải kiểm soát được tâm tham.
- Sống bình thản:
Người ta chạy theo danh lợi mà gây ra lỗi lầm. Việc cố gắng để hoàn thiện là điều tự nhiên nhưng đừng đuổi theo hoàn hảo mà quên đi chính mình. Hãy biết ơn những gì có, sống thảnh thơi với tâm sáng suốt.
Tóm lại, Phật giáo không xem trọng kìm chế mà không phấn đấu. Việc sống với ít ước muốn giúp chúng ta làm chủ tốt hơn cuộc đời, giảm phiền não và sống ý nghĩa hơn.
Hậu quả của lòng ham muốn và không áp dụng thiểu dục tri túc
Xã hội ngày càng phát triển về vật chất nhưng cũng gia tăng tội phạm. Bởi nhiều người bất chấp tất cả để đáp ứng những nhu cầu bên ngoài, thậm chí sẵn sàng giết người hay lừa đảo để có tiền, tài sản, gây mất an ninh, bất an cho mọi người.
Ngoài ra, sự tham danh lợi, đua đòi đã khiến con người mất niềm tin ở nhau, đạo đức suy đồi. Những người biết kiểm soát được nhu cầu của mình, hài lòng với cuộc sống hiện tại sẽ không bao giờ gây ra những điều tiêu cực.
Chiến tranh, thiên tai cũng do lòng tham của con người. Chiến tranh thường xuất phát từ mong muốn quyền lực, đất đai quá lớn mà thiếu sự nhượng bộ. Khi con người luôn muốn thỏa mãn nhu cầu của bản thân, dễ bóc lột tài nguyên môi trường một cách vô trách nhiệm.
Nếu không biết tự kiềm chế, không có điểm dừng thì chúng ta dễ tự hại mình và xã hội. Phật dạy: “Người mong muốn quá nhiều thì khổ não cũng nhiều”. Vì vậy hãy sống với tâm thái hài lòng, ít muốn để giảm bớt khổ não cho chính mình và thế giới.
Giáo lý Phật dạy mang lại hạnh phúc, an lạc cho chúng sinh ở đời này và sau. Để giải quyết vấn đề tham muốn của chúng sinh, Phật đã chỉ dạy hạnh thiểu dục tri túc, giúp chúng thoát khổ.
Khi sống thiểu dục tri túc, chúng ta hiểu giá trị của cuộc sống an lạc, biết yêu thương mọi người xung quanh, thanh tịnh được thân tâm. Còn nếu sống ích kỷ, tham muốn thì chỉ gây đau khổ cho chính mình và mọi người.
Nếu nhiều người sống thiểu dục tri túc, đất nước sẽ thanh bình, tài nguyên thiên nhiên được bảo vệ, động vật không bị hại và chúng ta càng nuôi dưỡng được tâm từ bi.
Nói tóm lại, hạnh thiểu dục tri túc mang lại nhiều lợi lạc cho bản thân và xã hội, giúp con người sống có ích và gần gũi với thiên nhiên. Chính vì vậy, Phật khuyên chúng ta nên thực hành phương pháp sống này.
