Bát Chánh Đạo là những chân lý tốt đẹp được Tứ Diệu đế truyền dạy, giúp con người thoát khỏi khổ đau và ái ố của cuộc sống, đến với sự giải thoát và an lạc. Vậy, Bát Chánh Đạo là gì? Có ý nghĩa gì? cùng Hải Vi Seo tìm hiểu trong bài viết.
Bát Chánh Đạo là gì?
Bát chánh đạo hay bát chính đạo là một con đường tuyệt vời có tám hướng hoặc tám phương pháp để dẫn dắt con người đến cuộc sống an lành, hạnh phúc và giải thoát.
Nó còn được gọi là Trung Đạo, một con đường tức thì từ chối sự cực đoan và tham muốn, tránh xa đau khổ và đưa tới sự yên tĩnh, hiểu biết, sự giác ngộ và giải thoát. Nó cũng được biết đến với cái tên Bát Thánh Đạo, nghĩa là con đường từ đời sống thường nhật đến sự trọn vẹn và cao quý.
Tám con đường trong Bát Chánh Đạo bao gồm: Chánh Kiến, Chánh Niệm, Chánh Định, Chánh Mạng, Chánh Nghiệp, Chánh Ngữ, Chánh Tư Duy và Chánh Tinh Tấn.
Trong giáo lý Phật, các con đường này được tượng trưng như một chiếc bánh xe có 8 cánh hoa, như một biểu tượng cho cuộc sống của mỗi người. Chỉ khi vượt qua tất cả các cánh hoa đó, chúng ta mới có thể tiến tới vùng đất an lạc vô tận.
Sơ đồ Bánh xe bát chánh đạo
Bát Chánh Đạo trong triết lý Phật không mang những lý thuyết phức tạp và khó hiểu, mà nó liên quan trực tiếp đến cuộc sống thường nhật, liên quan đến những khổ đau mà chúng ta đã trải qua và mở ra con đường đúng đắn để giải thoát đến hạnh phúc tột cùng. Vì vậy, Bát Chánh Đạo không chỉ dành cho phật tử mà còn dành cho tất cả những ai có tâm hướng tới nó.
8 con đường quan trọng trong Bát Chánh Đạo
Bát Chánh Đạo là một phương pháp thực hành trong Phật giáo, gồm 8 con đường, đó là các hướng dẫn để chúng ta học tập những hành vi, lối sống và thái độ như Tứ Diệu đế. Dưới đây là chi tiết về 8 con đường Bát Chánh Đạo mà bạn nên hiểu rõ.
Chánh Kiến
Chính kiến: Chính là ngay thẳng, đúng đắn; Kiến là thấy, nhận biết. Chính kiến là thấy biết một cách ngay thẳng, công minh, đúng với sự thật.
Nhánh đầu tiên trong việc tu tập Bát Chánh Đạo được gọi là Chánh Kiến. Từ “Chánh” mang ý nghĩa chính xác, chính trực và đúng đắn, trong khi “Kiến” có nghĩa là sự nhận thức và tri thức. Chánh Kiến biểu thị sự thông minh, sáng suốt và khả năng nhìn nhận tổng thể về các sự vật và sự kiện.
Trên con đường chính của Bát Đạo, Chánh Kiến là một khía cạnh quan trọng và không thể thiếu, yêu cầu chúng ta hiểu rõ ý nghĩa chính xác của nó, bởi nó phản ánh nhận thức của chúng ta về cuộc sống và thế giới.
Chánh Kiến không chỉ đơn thuần là “biết” mà còn phải “hiểu” một cách sâu sắc. Con đường này giúp cho sự thông minh, giúp hiểu rõ khổ đau, tập trung, tiêu diệt và theo đạo. Nó mở ra cánh cửa để giải thích Bát Chánh Đạo và Tứ Diệu Đế.
Chánh Tư Duy
Chính tư duy: Tư duy là suy nghĩ, nghiệm xét. Chính tư duy là suy nghĩ, xét nghiệm chân chính, tư tưởng đúng với lẽ phải.
Con đường thứ hai trong Bát Chánh Đạo được gọi là Chánh Tư Duy, với ý nghĩa sâu sắc là suy nghĩ chân chính, không vi phạm đạo lý luân thường. Chánh Kiến có thể được coi là bước đệm cho Chánh Tư Duy, bởi chỉ khi nhận thức được, chúng ta mới có thể suy nghĩ và lựa chọn đúng con đường.
Chánh Tư Duy không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ khổ đau từ tham, sân và si, mà còn giúp chúng ta tự giải thoát khỏi trần tục và đạt được nhiều thành tựu trong tu tập.
Chánh Ngữ
Chính ngữ: Ngữ là lời nói. Chính ngữ là lời nói chân thật, công bình, ngay thẳng và hợp lý.
Chánh Ngữ được hiểu là việc ngăn ngừa Tà Ngữ, bao gồm Nói Dối, Nói Lời Đâm Thọc, Nói Lời Nói Dữ và Nói Lời Vô Ích.
Giữ giới để tránh việc phạm các tà ngữ này được gọi là Chánh Ngữ. Tuy nhiên, Chánh Ngữ chỉ thực sự tồn tại khi ta kiểm soát và giữ giới, tức là không nói dối, không nói lời đâm thọc, không nói lời nói dữ và không nói lời vô ích.
Việc giữ giới là kiểm soát lời nói và miệng của mình, và được gọi là giới (Sīla). Vì vậy, Chánh Ngữ thực chất là việc giữ giới và có đạo đức, bởi khi giữ giới ta kiểm soát và thu thúc lời nói của mình.
Chánh Nghiệp
Chính nghiệp: Nghiệp là hành động tạo tác. Chính nghiệp là hành động, việc làm chân chính, đúng với lẽ phải, phù hợp với chân lý, có lợi ích cho người và vật.
Trong Bát Đạo Chánh, nếu Chánh Ngữ nhắc nhở về cách ăn nói, thì Chánh Nghiệp là con đường của hành động. Để trở thành người đúng đắn, chúng ta cần luôn có hành động thông minh, thực hiện các việc thiện, không tham gia vào trộm cắp, sát sanh hoặc hành vi đồi bại (như ngoại tình, gian dối).
Hơn nữa, chúng ta phải tôn trọng sự sống của mọi sinh vật, đặt đạo đức lên hàng đầu, không gây tổn hại đến tài sản, sự nghiệp và gia đình của người khác.
Ngoài ra, Chánh Nghiệp cũng khuyên răn chúng ta không nên tham lam, không nên quyến rũ và luôn sống trong sạch. Khi làm như vậy, gia đình và bản thân chúng ta sẽ luôn được hưởng phúc và đức lành.
Chánh Mạng
Chính mạng: Mạng là sự sống, đời sống, Chính mạng là sinh sống một cách chân chính bằng nghề nghiệp lương thiện, trong sạch của mình.
Theo giáo lý Phật, Chánh Mạng thể hiện ý nghĩa của cuộc sống trên thế gian. Vì vậy, trong việc tu tập Chánh Mạng, mọi sinh linh đều bình đẳng và như nhau. Chánh Mạng đề cao một lối sống đức hạnh, không lợi dụng, bóc lột hoặc áp bức người khác.
Chánh Mạng là một con đường quan trọng trong Bát Chánh Đạo, khuyến khích con người lựa chọn các nghề trong sạch và tránh các nghề gây ra hậu quả lớn như sau:
- Không săn bắt hoặc giết hại sinh linh.
- Không trộm cắp hoặc chiếm đoạt tài sản không phải của mình.
- Không tham gia vào hành vi tà dâm (như ngoại tình, gian dối) hoặc đánh cờ bạc.
- Không buôn bán các chất độc, rượu, ma túy hoặc chất gây nghiện khác.
- Không tham gia vào buôn bán vũ khí.
Chánh Tinh Tấn
Chính tinh tấn: Tinh tấn là chuyên cần siêng năng, thẳng tiến đến mục đích đã vạch sẵn không vì lý do gì mà lùi bước. Chính tinh tấn là chuyên cần siêng năng làm việc chân chính, lợi lạc cho mình cũng như cho người và vật.
Sự hiểu biết và nhận thức đích thực có giá trị, nhưng sự siêng năng, nỗ lực và khả năng cố gắng càng có giá trị cao hơn. Do đó, Chánh Tinh Tấn nhắc nhở con người phải có ý thức nỗ lực tu hành, đam mê, cần cù, hướng đến sự thật và tránh những hành vi không đúng.
Đức Phật đã nói trước khi đạt đạo rằng “Nếu không thấy đạo quả, dù xác thịt tan thành cốt tro, ta quyết không rời khỏi chỗ ngồi này”. Đúng vậy, bất kể ai trong việc tu hành nếu biết đặt mục tiêu và kiên trì đến cùng, họ sẽ thu hoạch được thành quả đáng giá.
Ngoài ra, Chánh Tinh Tấn cũng loại bỏ những thứ tiêu cực, gieo trồng điều tốt, trau dồi trí tuệ để gia tăng phước đức và tự kiểm soát mình theo đúng con đường ngay thẳng.
Chánh Niệm
Chánh niệm: Niệm là ghi nhớ. Chính niệm là ghi nhớ đến những điều hay lẽ phải, những điều lợi lạc cho mình, cho người, những đạo lý chân chính quý trọng cao siêu.
Chánh Niệm, là con đường thứ 7 trong Bát Chánh Đạo, đề cập đến cách suy nghĩ và ghi nhớ. Chánh Niệm được phân thành 2 khía cạnh, đó là “Ức Niệm” và “Quán Niệm”. Ức Niệm liên quan đến suy nghĩ về quá khứ, trong khi Quán Niệm ám chỉ sự quan sát và nhận thức về hiện tại và tương lai.
Theo giáo lý Phật, Chánh Niệm khuyến khích con người nhận thức những gì đang diễn ra trong hiện tại và tập trung vào nó, không để cho các yếu tố khác ảnh hưởng. Ví dụ, khi bạn đang làm một công việc nào đó, hãy tập trung ý thức vào nó và không để mất tập trung vào những điều khác. Điều này giúp đảm bảo công việc được thực hiện đúng và tránh thất bại.
Chánh Định
Chỉnh định: Định nghĩa là tập trung tư tưởng vào một vấn đề để nhận biết rõ ràng. Chính định là tập trung tư tưởng vào một vấn đề chính đáng, đúng với chân lý, có lợi ích cho mình và cho người.
Chánh Định, là con đường cuối cùng trong Bát Chánh Đạo, đồng nghĩa với thiền định, nhằm tập trung vào sự thật chính xác và mang lại lợi ích cho bản thân và mọi người xung quanh. Cần tránh những suy nghĩ lơ đễnh và ảo tưởng, và giữ vững tâm định. Vì vậy, Chánh Định gắn liền với các tư duy chính, tinh tấn và niệm trí.
Chánh Định là một trong những trạng thái giác ngộ an lạc trên con đường Bát Chánh Đạo, được so sánh như ngọn đèn sáng vững chãi không bị lay động bởi gió. Nó nhắc nhở chúng ta phải thực hành liên tục, không chỉ dựa vào lý thuyết hư vô.
Chỉ khi tâm hồn được định tâm, tập trung vào một mục tiêu duy nhất, chúng ta sẽ nhận thức được những gì chúng ta mong muốn.
Cách thực hành Bát Chánh Đạo vào cuộc sống
Có thể khẳng định rằng mọi vật trong cuộc sống tồn tại vì mang một ý nghĩa riêng. Do đó, mỗi sự kiện hàng ngày đều có hai khía cạnh tích cực và tiêu cực. Đặc biệt, chúng thay đổi và biến mất theo thời gian, không có gì tồn tại mãi mãi.
Đồng thời, cuộc sống tuân theo quy luật nhân quả, vì vậy ta không nên tham lam, ác độc và sân si. Theo Bát Chánh Đạo, hãy giữ tâm hồn trong sạch và lương thiện như một dòng suối trong lành để nhận được phước báo.
Mọi suy nghĩ và lời nói đều dẫn đến hành động. Vì vậy, Đức Phật đã khai thông con đường Chánh Bát Đạo để chuyển hóa sự mê muội và tối tăm của người tu hành thành lòng từ bi và sự hiểu biết, nuôi dưỡng tâm hồn dựa trên nền tảng đạo đức để đạt đến cuộc sống giải thoát và an lạc.
Bát Chánh Đạo không chỉ dành cho tăng ni và phật tử, mà còn là một bài học quý giá cho mọi người.
Hiện nay, trong mọi lĩnh vực như gia đình, kinh doanh hay công việc, chúng ta nên học và áp dụng con đường Bát Chính Đạo để duy trì chân chính, trong sạch và tránh xa sự dẫn dụ, tham lam gây hại cho bản thân và những người xung quanh.
Tổng hợp một số video bát chính đạo hay nhất
Đây là tổng hợp những bài giảng tốt nhất từ các Thầy về Bát Chánh Đạo.
Thích Nhất Hạnh
Thích Chân Quang
Giác Lệ Hiếu
Thích Thông Lạc
Bát chính đạo cũng được xem là “Pháp Kính” tức là cái gương của Phật pháp, tất cả giáo lý đều được hiện rõ trong đây.
Trên đây là những chia sẻ của Hải Vi Seo về Bát Chánh Đạo. Hy vọng rằng những chia sẻ này sẽ giúp bạn đọc thấu hiểu và nhận thức sâu hơn về ý nghĩa của tám con đường Chánh Đạo này. Có thể nói, đây là con đường giúp những người tu hành thoát khỏi khổ đau và tìm đến sự giác ngộ.
